Voorzitter Nol Verdaasdonk van de Brabantse Milieu Federatie (BMF) plaatste op 2 juni 2016 een gastopinie in het Eindhovens Dagblad (ED) over Roundup (zie http://www.brabantsemilieufederatie.nl/nieuws/politiek-zwicht-voor-giftige-lobby/ ).
Ik heb waardering voor de inzet van mijn goede kennis Nol als voorzitter van de BMF, en ik heb er begrip voor dat een milieuorganisatie het als haar taak ziet om voor een landbouw te pleiten die vrij is van
bestrijdingsmiddelen. Bovendien neemt “mijn” eigen organisatie Milieudefensie verwante standpunten in.
En toch wil ik kritisch reageren op Nols verhaal. Ik vind dat er nadelen aan verbonden zijn.
In elk geval heb ik een andere insteek. Nol speelt vooral op de emotie (andere milieuorganisaties doen het ook, het is een soort tijdgeest). Ik heb mij voorgenomen mij in deze kolommen zo goed mogelijk te onderwerpen aan een natuurwetenschappelijke discipline. “Het” publiek bestaat niet. Mogelijk is het deel van het publiek, dat bereikt wordt met het emotieverhaal, groter is dan wat ik bereik met mijn analytische verhaal. Dat zij dan zo.
De emotie is angst voor de menselijke gezondheid. Sidder en beef, want u krijgt kanker.
Wie geloof je?
“Het Internet is een open riool, waarin wij onze kinderen leren zwemmen” aldus de Leidse astrofysicus Vincent Icke. Met groot gemak wordt baar-
lijke onzin in omloop gebracht, die duizend keer heen en weer echoot, en zodoende tot een zichzelf bewijzende waarheid wordt.
Men moet dus een geloof-strategie hebben. Bovenaan de teksten staan bij mij tijdschriften als Nature en Science, mijn Scientific American, en ook goede wetenschapsrubrieken. Ik baseer mij op instituten als de World Health Organisation (WHO), de Food and Agriculture Organisation (FAO) van de VN, het IPCC en bijv. ook het nederlandse RIVM.
Van “mijn”organisaties BMF en MilieuDefensie geloof ik dat ze in elk geval niet opzettelijk onwaarheid vertellen, maar ik vertrouw hun deskundigheid afhankelijk van het onderwerp en niet blindelings.
Greenpeace staat lager op mijn geloofwaardigheidsladder.
Deze lijst is bij lange na niet volledig.
Is Roundup inderdaad vergiftig en kankerverwekkend?
De gevaarinschatting door de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) volgt een tweestappen-procedure.
De IARC (die onder de WHO valt) zegt dat er omstandigheden denkbaar zijn waarin de stof glyfosaat giftig is en misschien kankerverwekkend (de meningen van deskundigen lopen overigens uiteen). Daarna moet bestudeerd worden of deze omstandigheden zich daadwerkelijk voor doen. Dat heeft een gezamenlijke werkgroep van de FAO en de WHO onlangs gedaan.
Het oordeel is dat glyfosaat via het dieet, langs reëel voorkomende blootstellingsroutes niet giftig is voor de mens (zie “Pesticide residues in food 2016″, mei 2016). Er is een drempelwaarde waarboven glyfosaat giftig wordt (ergens rond de 100mg per kilogram lichaamsgewicht). De reëel gevonden concentraties zitten daar ordes van grootte onder.
De pis bijvoorbeeld van Europarlementariers, die gemiddeld op 1,7μgr/liter zat, 17* de norm voor oppervlaktewater dat voor drinkwater bestemd is. De PR is briljant, maar de wetenschap is onzin omdat niemand die pis onbewerkt drinkt. En als je even op lompe wijze afziet van allerlei wetenschappelijke subtiliteiten, zit de pisconcentratie dus ongeveer 60000 keer onder de drempelwaarde voor giftigheid.
Glyfosaat in Brabant
Glyfosaat wordt veel gebruikt, en daardoor kan de glyfosaatconcentratie in de Maas (hier bij Keizersveer) soms de norm van 0,1μgr/liter overschrijden voor water waaruit drinkwater gewonnen wordt. Vanaf 2006 zit het glyfosaatgehalte op of onder de norm.
Overigens halen de waterleidingbedrijven dat glyfosaat er gewoon uit, maar dat kost allemaal extra werk en moeite en het water wordt er duurder door.
In het grondwater in Brabant en Limburg heeft men volgens de Brede Screening Bestrijdingsmiddelen Maasstroomgebied 2011-2012 (Haskoning) 36889 metingen verwerkt van 170 stoffen. Daarvan gaven 392 metingen een resultaat boven een detectiegrens, veroorzaakt door (minstens) een van 34 stoffen. Daarna kan bijv. bepaald worden hoeveel stoffen boven de drinkwaternorm zitten.
Het resultaat:
Mijn conclusie is dat glyfosaat in Brabant en Limburg niet vaak voor een drinkwaterprobleem zorgt, en dat andere stoffen dat vaker doen. Bij-
voorbeeld bentazon, ook een herbicide die gevaarlijker is en slechter afbreekt dan glyfosaat, en DMS (een afbraakproduct van de fungicide tolylfluanide.
Zie ook http://www.clo.nl/indicatoren/nl0277-bestrijdingsmiddelen-in-drinkwater?i=3-126&source=rss .
De nadelen van de anti-glyfosaatcampagne
De gastopinie van Nol wil een doel bereiken (een biologische landbouw), maar fixeert zich op middelen; daarbinnen specifiek op één mengsel, Roundup; daarbinnen vooral op het actieve bestanddeel glyfosaat; en daarbinnen alleen op de giftigheid voor de mens.
In die tunnelvisie is Glyfosaat een symbool van alles wat vies en voos is. Dat leidt tot een soort duiveluitdrijvende rituelen, waarbij over het hoofd gezien wordt dat in Brabant glyfosaat een tamelijk onbeduidende duivel is.
Elke beperkende stap betekent een impliciet nadeel.
De fixatie op giftigheid voor de mens (die er waarschijnlijk niet is) houdt de giftigheid voor het ecosysteem buiten beeld, die waarschijnlijk veel groter is. De regenworm, de bodembacterie en de watervlo worden niet beschermd door een waterleidingsysteem. Overigens heeft Nol in 2014 een artikel geschreven dat daar wel op in gaat.
De fixatie op het actieve bestanddeel glyfosaat in het mengsel Roundup belemmert de blik op de andere bestanddelen, zoals bijv. de hulpstof POE-tallowamine die mogelijk giftiger is dan het glyfosaat zelf. Daardoor mist Nol de boodschap, dat Europees Commissaris Andriukaitis POE-tallowamine wil gaan verbieden, zoals het Europees Parlement wilde.
De rituele fixatie op Roundup/glyfosaat zorgt ervoor dat de BMF (maar niet alleen de BMF) andere stoffen mist die in Brabant relevanter zijn, zoals bijvoorbeeld bentazon en DMS. Zo kon het ook gebeuren dat op een dikke 20km ten Noorden van het BMF-kantoor in Tilburg de drinkwaterinlaat op de Afgedamde Maas drie maand naar de Lek verlegd is zonder dat de BMF dat meegekregen had. Er was vanuit de glas-
tuinbouw dimethoaat ingelopen, een insecticide uit de parathionfamilie die vele malen giftiger is dan glyfosaat. Dimethoaat zorgt vaker voor problemen dan glyfosaat.
Ik vind het prima dat de BMF zich inzet voor vooruitgang in de richting van een biologische landbouw. Ik heb te weinig verstand van landbouw om een oordeel uit te spreken in hoeverre en onder welke voorwaarden dit ideaal uitvoerbaar is, oa omdat ik er geen zicht op heb in hoeverre de beperkte ervaringen van nu opschaalbaar zijn naar een situatie waarin biologische landbouw de norm is en niet langer de uitzondering.
Ik heb dus behoefte aan een goed verhaal over hoe die omschakeling zou moeten, en wat er de gevolgen van zijn. De huidige zinloze glyfosaat-paniek helpt mij daar niet bij.