Alle politieke zaken die niet in de categorieën passen
Alleen maar drie eenvoudige CBS-diagrammen geven samen, en zonder verder commentaar, de kenmerken van de Brabantse landbouw weer: 15 miljoen ton mest op tweederde van de grond, resulterend in een uiterst geringe toegevoegde waarde aan de Brabantse economische output.
Via Facebook (toch nog ergens goed voor) kwam er een artikel uit De Groene Amsterdammer bij mij terecht over ecologische aspecten vna het werk van Marx. Het artikel is al weer uit juli 2018, maar ik zie het nu pas.
Het is een rustige en degelijke analyse, zonder overdrijving de ene of de andere kant op. De moeite waard.
Iedere keer als mijn porem op de homepage van deze site weer duizend keer is aangeklikt, schrijf ik een keer over een ander onderwerp dan mijn normale repertoire over energie en milieu. Overigens zit er tussen twee opeenvolgende 1000-tallen geleidelijk aan steeds minder tijd.
Ik ben zojuist de 21000 gepasseerd. Niet slecht voor toch een tamelijk specialistische site.
Nu maar eens over een andere bezigheid. Ik stond op vrijdag 20 september met de SP op de 50+ beurs in Utrecht met een krant over de pensioenen – zijnde mijn hoofdinkomsten.
De SP vond het pensioenakkoord te slecht en heeft er niet mee ingestemd. Ook ik ben tegen deze schrijftafelroof vanuit de Europese Centrale Bank in Frankfurt. Talloze andere aanwezigen op de 50+ beurs vonden dat ook.
En het akkoord helpt niet eens, want de inkt was nog niet droog of de volgende drastische verlaging komt er al weer aan. Reden voor mij om met de actie me te doen.
Zie verder www.sp.nl/nieuws/2019/06/marijnissen-voor-rechtvaardig-pensioen-is-meer-nodig .
Tijdens onze afgelopen fietsvakantie in Westfalen en Nedersaksen kwam de 20.000ste bezoek(st)er voorbij die de welkompagina op deze site aantikte. Reden om eens een ander onderwerp te kiezen dan de hier gebruikelijke milieu- en energiethema’s.
Het gaat over de steden Münster en Osnabrück (beide met roots die terug gaan tot de tijd van Karel de Grote), die samen het toneel geweest zijn van een van de belangrijkste verdragen uit de Europese geschiedenis, de Vrede van Westfalen uit 1648. De Dertigjarige en de Tachtigjarige Oorlog werden er afgesloten.
Verwacht van mij, als niet-historicus, geen originele en diepgravende beschouwingen. Maar de huidige toestand in de wereld rechtvaardigt ook wat amateur-reflectie op de Europese geschiedenis.
De
Dertigjarige Oorlog
Het einde van de
30-jarige oorlog (1618-1648) werd formeel afgekondigd op de trappen van het
stadhuis van Osnabrück.
Met een
beetje goede wil zou je de Dertigjarige Oorlog de Nulde Wereldoorlog kunnen
noemen. Op het laatst bemoeide alles wat macht had zich ertegen aan. Wikipedia
heeft er een lang verhaal over op https://nl.wikipedia.org/wiki/Dertigjarige_Oorlog . Het verhaal heeft meer plots en
wendingen dan Game of Thrones, en het is minstens zo wreed.
Als ik de samenvatting op Wikipedia nog verder zou moeten indikken tot een
oneliner, zou ik ervan maken dat het alsmaar een mengsel was van
godsdienstoorlog en geopolitiek, met aan het begin de nadruk op godsdienst en
op het eind de nadruk op geopolitiek.
De, min of meer consistente, tegenstelling was die tussen de katholieke Habsburgers
in Oostenrijk en Spanje enerzijds en het katholieke Frankrijk, het protestantse
Zweden en de calvinistische Nederlanden anderzijds. Daartussen in hing een bont
mengsel van kleine en middelgrote Duitse
staten, die ook nog wel eens van partij wisselden.
De
godsdienstigheid der strijdende partijen leidde niet tot menselijk gedrag. In
alle stadia gold dat “de oorlog de oorlog moest voeden”, wat erop neer kwam dat
roof, moord en plundering tot standaardhandelingen werden verheven. De display
in het stadhuis van Münster heeft er goede voorbeelden van.
Conservatieve schattingen gaan ervan uit dat uiteindelijk 6 van de 20 miljoen
Duitsers door de oorlog omgekomen zijn, andere schattingen noemen het dubbele.
Uiteindelijk waren alle partijen “am Ende”. Uitgeput stemden ze in met onderhandelingen.
Die moesten ergens plaatsvinden. Dat was geen sinecure, want bijna alles was kapot en er moesten jarenlang honderden mensen ondergebracht worden. Bovendien wilden de Fransen en de Zweden elk hun geloof kunnen belijden. Kortom, de logistiek was al bijna even ingewikkeld als de onderhandelingen zelf. Beide duurden jaren.
Uiteindelijk kwam men op Münster (katholiek) en Osnabrück (protestant) uit, beide vestingen die om die reden de oorlog min of meer ongedeerd door waren gekomen. De steden liggen 60km uit elkaar, met het Teutoburgerwald ertussen. Er werd druk gependeld te paard en in een koets.
Een afgevaardigde namens de paus en een afgevaardigde namens Venetie werden tot procesbegeleiders benoemd.
Elk van de Nederlandse Zeven Provinciën had iemand gestuurd, en Adriaen Pauw trad op voor het Nederlandse totaalbelang.
Gerard Ter Borch en Anselm Hulle fungeerden als hofschilders. Alle deelnemende onderhandelaars hangen in Münster en Osnabrück aan de muur van de Friedenssaal.
De belangrijkste gevolgen van het pakket van drie verdragen::
Osnabrück
Beide plaatsen besteden veel aandacht aan de Vrede van 1648 en beide hebben een (mooie) Friedenssaal. (Voor algemene info over Osnabrück zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Osnabr%C3%BCck .) Münster laat het daarbij.
Maar Osnabrück gaat verder dan alleen de Vrede van 1648. De stad presenteert zich als “Friedensstadt” (het staat al op de borden als je de bebouwde kom binnenfietst).
Osnabrück is ook de geboortestad van de Joods-Duitse schilder Felix Nussbaum (https://nl.wikipedia.org/wiki/Felix_Nussbaum, overleden in Auschwitz) en van de wereldberoemde schrijver Erich Maria Remarque van “Im Westen nichts Neues” over de Eerste Wereldoorlog (en vele andere werken). En van zijn zus, Elfriede Scholz, die in de oorlog door de nazi’s onthoofd is na twijfel uitgesproken te hebben aan de afloop van de oorlog en omdat ze de zus van een verkeerde broer was. Er is in Osnabrück een straat naar Elfriede Scholz genoemd.
Nussbaum heeft in Osnabrück een aan hem gewijd “Nussbaumhaus”.
Osnabrück probeert de vredesgedachte in de stadspolitiek in te bouwen. De stad heeft twaalf stedenbanden (o.a. met Haarlem) , heeft een naar Remarque genoemde Vredesprijs en heeft een “Handlungskonzept zur Förderung der Friedenskultur in Osnabrück” geformuleerd. Voor een indruk zie www.osnabrueck.de/tourismus/wissens-und-sehenswertes/friedensstadt/ en van daar af verdere doorlinks.
Naast het gemeentehuis ligt het Erich Maria Remarque – centrum, het (gratis) toegankelijke documentatiecentrum van het leven en het werk van de schrijver (het is zijn schrijversnaam, hij heette van huis uit Erich Paul Remark). Zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Erich_Maria_Remarque .
Hij kreeg het boek “Im Westen nichts Neues” aanvankelijk niet gepubliceerd, maar toen het dan toch in 1929 lukte, was het meteen een sensatie. Het gaat over de ervaring van Duitse frontsoldaten in de Eerste Wereldoorlog ( dat was Remarque zelf ook geweest). In het eerste jaar werden er al 1,2 miljoen exemplaren van verkocht. Het boek is in 1930 in de VS verfilmd.
Het maakte hem meteen gehaat in rechtse kringen. Het werk genoot de eer om in 1933 verboden te worden, en openbaar verbrand. Hij woonde toen al in Zwitserland. In 1938 werd hem de Duitse nationaliteit ontnomen en in 1939 vertrok hij naar de VS.
Nog twee teksten van of over Remarque, de Gestapobrief waarin aanbevolen wordt om zijn Duitse nationaliteit in te trekken, en een waarschuwend pamplet tegen het fascisme. Zie
Münster en de Wederdopers
Münster heeft, met het Wederdoperstijdperk, een veel gewelddadiger geschiedenis dan Osnabrück en zwijgt niet over dit verleden. Zo hier en daar wordt het zelfs gemerchandised. Het is een beetje moeilijk om tegelijk ook Vredesstad te zijn.
In de vele stromingen en sektes, die te midden van esotherische theologische discussies floreerden tijdens de ontwikkeling van de Reformatie, bevonden zich ook mensen die vonden dat je alleen maar gedoopt kon worden als je volwassen was en wist wat je deed. Die mening is het eerste geuit door Zwingli in 1523. Omdat men als kind al gedoopt was, was dat dus wederom een doop, vandaar de naam. Vanwege praktische bezwaren, geuit door de gemeente Zürich, zag Zwingli van zijn opvatting af, maar sommige van zijn volgelingen niet.
De stroming geloofde ook in het einde der tijden, waarvoor meermalen een datum voorspeld was. Men wilde zich op die gebeurtenis voorbereiden en daartoe liefst onder elkaar in een omgeving verblijven, die door leden van de stroming met dit perspectief kon worden ingericht.
Dat Nieuwe Jeruzalem werd Münster. De wederdopers werden daar in februari 1534 de baas, niet eens met geweld, maar via (voor die tijd) normale politieke processen. De gangbare reformatorische stromingen waren in Münster sterk, maar de wereldlijke baas in Münster was de bisschop. Daar liep men ook niet echt warm voor.
Pogingen om in 1535 een dependance van het Nieuwe Jerusalem in Amsterdam te vestigen faalden door amateurisme en en te weinig steun. Het bleef bij de tijdelijke verovering van het stadhuis.
Zie ook www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/6855/het-geweld-van-de-wederdopers.html .
De bisschop ging de stad belegeren. Dat was niet fijn, want de wederdopers wilden in alle rust het voor 05 april 1534 voorspelde laatste oordeel afwachten. Maar dat kwam niet.
De leiding
van de wederdopers lag bij enkele Nederlanders. De eerste leider vond de dood,
omdat die ten onrechte op de steun van God rekende bij een militaire uitval.
De opvolger, die zich Jan van Leiden noemde (waar de uitdrukking ‘zich ergens
met een Jantje van Leiden van af maken’ vandaan komt) voerde, met behulp van
twee kompanen, met harde hand een (in zijn opvatting) christelijke heilstaat
in. Zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_van_Leiden
. Religieuze beelden en bibliotheken moesten er aan geloven, idem het stadsarchief,
het geld werd afgeschaft en goederen werden in gemeenschap. Van Leiden nam een
koninklijke hofhouding aan. Naast zijn koningin Diewer van Haarlem trouwde Van
Leiden met nog 15 andere vrouwen (een van de 15 die weg wilde, zou op het
Domplein onthoofd zijn).
Het Wederdopersregime heeft met zijn eindtijdtheologie, zijn symbolenhaat, de harde hand en de vele executies, de gewapende strijd, de opvatting over vrouwen, de zelfmoordaanslagen en de discussie met de mainstream stromingen wel iets van de Islamitische Staat weg, maar dan geradicaliseerd vanuit reformatorische wortels.
Laat ik het er op houden dat veel godsdiensten geradicaliseerde gekken kennen – evenals overigens sommige ongodsdienstige levensbeschouwingen.
Ondertussen verdedigden de opgesloten wederdopers zich fel tegen de belegering door de bisschop en omdat Münster een sterke vesting was, hielden ze dat een tijd vol. Maar de stad kreeg er genoeg van en iemand verlinkte de zwakke plek van de vesting, waarna de bisschop op 25 juni 1535 alsnog weer de militaire baas werd.
De drie leiders van de opstand werden op uiterst onaangename wijze gedood, en vele andere wederdopers vonden bij zware straatgevechten de dood. Daarna werd Münster met zachte maar dringende hand weer door de bisschop naar het katholicisme geleid.
De lijken van de drie aanvoerders werden in open ijzeren korven aan de Lambertikerk (Van Leijden bovenin). Daar hebben de lijken tot 1585 jaar gehangen. De kooien (zonder inhoud) hangen er nog steeds, zij het dat ze na oorlogsschade in 1944 vervangen zijn door nieuwe exemplaren. De brochure van het Münsterse Stadsmuseum beeldt ze op overtuigende wijze op de voorpagina af.
Een overtuigende toeristische attractie….
Er bestaan overigens nog steeds Wederdopers, nu doopsgezinden of mennonieten geheten, maar dat is een stroming waar niets mis mee is.
De jonkies van onze Milieudefensie-afdeling hadden een pubquiz opgezet over duurzaamheid. De strijd vond plaats op 27 maart 2019, in de belangeloos beschikbaar gestelde Zwarte Doos van de TU/e, tussen vijf teams, met Kahoot als scherprechter.
De strijd vond plaats over drie ronden. De eerste ronde ging vooral over kleding en mode en die verloor mijn team kansloos, de tweede ronde ging het meer over gewone natuurkunde en scheikunde en eindigde mijn groep bovenaan, en de derde ronde ging meer over biodiversiteit en dat ging weer niet best. Weet u of de grootste populatie op aarde springstaartjes zijn en niet mieren? Ik niet. En ik had ook nog nooit van een tijgerworm gehoord. Ik heb nog nooit zo’n beest horen brullen.
En dat een beruchte stroper in de VS, die honderden herten vermoord had alleen maar om de kop er af te snijden, ruim een jaar in zijn cel elke maand naar Bambi moest kijken (de mama van Bambi wordt door een jager om zeep gebracht) wist ik wel. Daar kijk je niet langs in de krant. Criminologen twisten over de vraag of de maatregel helpt of juist niet. Maar de jachtvergunning is afgepakt, dat scheelt wel.
Dat er in een A320 26000 liter kerosine ging wist ik wel, want die vraag had ik zelf ingeleverd.
Enkele vragen kwamen uit deze weblog, maar aangezien ik die niet uit mijn hoofd ken, zat ik er toch wel eens naast. ‘t Is wa.
Het is eigenlijk best een leuke pubquiz. Hij verdient het om vaker gebruikt te worden. De makers zouden na deze eerste praktijktest nog eens kritisch door hun Kahoot-verzameling moeten lopen. Af en toe ontbreekt het woordje “per”. Je kunt alleen maar zeggen of steenkool of bruinkool dodelijker is als het per eenheid van iets gerekend wordt.
Maar de quiz heeft alles in zich om een ideëel exportproduct te worden.
Wie interesse heeft, moet maar een mail sturen naar mijn adres bjmgerard@gmailcom . Ik zorg dan wel dat het goed terecht komt.
De Stichting Samen voor Gezondheid van Vrouwen (Stichting SGV) had mij gevraagd om, ter gelegenheid van de Internationale Vrouwendag, op vrijdag 15 maart een verhaal te houden over klimaatverandering, gezondheid en armoede. Voorwaar een ruim geformuleerde opdracht, waarbij keuzes gemaakt moesten worden.
Dagvoorzitter was het Eindhovense GroenLinks-gemeenteraadslid Jeanette Vos.
Inleiding door de organisator
Organisator was Firouzeh Hamidian Rad.
Ze blikte terug op de geschiedenis van de Internationale Vrouwendag. Nog steeds treffen veel voorkomende verschillen (arm-rijk; flex-vast;een-meeroudergezin) onevenredig vaak de vrouw.
Ziektes hebben niet alleen een lichamelijke component, maar ook een sociale en culturele.
Vandaar een verhaal over de klimaatdreigingen, toegesneden op dit kader.
Mijn presentatie
Ik heb de presentatie laten lopen langs de lijn eerst uitleg hoe klimaatverandering ontstaat, dan via de verslappende en meanderende straalstroom en en de hoge en lage drukgebieden, naar extreem weer.
De overstroming in Tilburg van 28 juli 2014 en de bijbehorende verzekeringsoverwegingen kwamen aan de orde (je zult daar maar parket gehad hebben…), evenals de verwoestende hagelbui in Luijksgestel e.o. uit 2016. Zie ook “Tilburg en het noodweer van 28 juli 2014 – update dd 1okt2015” en de hagelstorm van 23 juni 2016 .
Ter afsluiting een sheet met wat zelfhulptips bij verzekeringen.
Verder iets over de energielasten, met o.a. de SP-actie in De Geestenberg als voorbeeld. Net de dag van tevoren was het PBL-advies gepubliceerd, maar dat had ik nog maar heel oppervlakkig kunnen bekijken bij het voorbereiden van de presentatie.
De energietarieven zullen, hoe dan ook, stijgen, dus het verbruik moet omlaag. Zie ook Verbetering en verduurzaming huurwoningen Eindhovense wijk De Geestenberg gewenst .
Hierna een sheet over extra sterfte door hittegolven, en over een sheet over oprukkende infectieziektes en slachtoffers van hittegolven.
Veel informatie is te vinden in ‘The 2018 report of the Lancet Countdown on health and climate change’, te vinden op : www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(18)32594-7/fulltext .
Mijn presentatie is te vinden op Klimaat, gezondheid en armoede_StSGV_15mrt2019 .
Schuldhulpverlening
Joke de Kock uit Tilburg is manager schuldhulpverlening bij de gemeente Tilburg. Haar verhaal ging dan ook over schuldhulpverlening. Het is het bekende verhaal van schuld en schuld op schuld, de overheid als belangrijke schuldige, en hoe individuele mensen omgingen met het objectieve probleem zelf als wel met de bijbehorende emoties.
Ze had geen sheets.
De discussie
Het was een goede discussie.
Men kan het klimaatprobleem micro en macro aankaarten.
Micro is “wat ik kan doen”. Minder vlees eten, minder vliegen, elektrisch rijden, het bekende riedeltje. Met de kanttekening dat duurzaam leven en armoede slecht samengaan, waarmee de link met de schuldhulpverlening gelegd is.
Ik sta er zelf meer macro in: “Verbeter de wereld, begin bij het systeem (en eindig bij jezelf)”. Een goed internationaal spoorwegnet is een systeembesluit, minder vliegen is een individueel besluit.
Het is prima om minder te vliegen, minder vlees te eten enz, maar daarmee alleen red je de wereld niet. Huishoudens gebruiken maar 1/7de deel van de Nederlandse energie en zelfs als alle huishoudens volledig energieneutraal zouden worden, blijft nog steeds de resterende 6/7 de over. Het is èn èn, zoals het publiek terecht opmerkte.
Macro is ook de schaal van de activiteit. Je kunt een handeling als jouw individuele besluit zien (‘ik isoleer mijn spouwmuur’) . Maar je kunt het ook op wijkniveau doen (die het voorbeeld van De Geestenberg) . Dat maakt bijv. leaseconstructies van zonnepanelen mogelijk en kwantumkorting, waardoor een huishouden (armoe of niet) er op vooruit kan gaan.
Naar aanleiding van een toevallig gesprekje vanavond een tussendoor-artikel over oud en nieuw porselein, en namaak in Duitsland van China.
Mijn partner en ik fietsten in de zomer van 2017 van Dresden naar Paderborn, en kwamen door Meissen, de stad van het porselein. Eigenlijk is het een soort voorstad van Dresden.
Porselein is een van de dingen die we tegenwoordig vanzelfsprekend vinden. Het was echter in het verleden een hightech-materiaal dat in die tijd even geavanceerd was als de meest geavanceerde materialen nu. De Chinezen hebben het geleidelijk aan ontwikkeld tussen pakweg 2000 en 1200 jaar geleden en ze hebben het procedé 1000 jaren geheim weten te houden.
Het westen maakte ergens rond 1300 kennis met porselein door Marco Polo. Het was een luxe goed dat hetzij vreedzaam, hetzij door zeeroof in Nederland terecht kwam.
Heel lang en heel vergeefs heeft men geprobeerd het na te
maken. De imitatie ging in die tijd de andere kant op.
Uiteindelijk lukte dat voor het eerst in 1708 door meneer Von Tchirnhaus. Die
kreeg als assistent ene meneer Böttger, die tegen August II de Sterke van
Saksen beweerd had dat hij goud kon maken. Dat lukte uiteraard niet, ook niet
toen August hem opsloot om de research te bespoedigen. In arren moede werd
Böttger te werk gesteld als assistent van Von Tschirnhaus en zo lukte het het
tweetal alsnog om goud te maken. Geen geel goud, maar wit goud maar het bracht
vergelijkbaar op.
Dat het porselein juist daar werd uitgevonden was niet helemaal toeval. Het Ertsgebergte levert de grondstoffen van porselein, te weten kaolien (een gehydrateerd aluminiumsilicaat), veldspaat (niet verweerd aluminiumsilicaat) en kwarts en af en toe nog wat. Dat zijn allemaal erosieproducten van graniet en daarvan is er in het Ertsgebergte heel veel.
En als je een blauw pigment wilde, had je kobalt nodig en het toeval wilde dat dat ook in het Ertsgebergte te vinden was. Er is nog veel meer in het Ertsgebergte te vinden – het is overal goed voor. Het Ertsgebergte heet niet voor niets Ertsgebergte. Al vanaf de prehistorie wordt er tin gewonnen voor de bronsproductie.
De ‘dollar’ komt van de ‘Thaler’ en dat komt van de ‘Joachimsthaler’ en daar werd zilver gevonden, zodoende. We zijn in een grijs verleden in Joachimsthal geweest (dat is nu Tsjechisch), maar toen alles zat dicht. In dat gebied toen ook voor het eerst compleet dode bossen gezien.
De Sterke August had nog een kasteeltje over in Meissen en dat kwam goed uit, want daar kon hij pottenkijkers buiten houden en de productie binnen. Zodoende is Meissen de stad van het porselein geworden, vanaf 1710 fabrieksmatig.
Porselein is mooi spul. Glasachtig, hard en taai, volledig ondoorlatend (zelfs ongeglazuurd), en uitzonderlijk hitte- en chemisch bestendig. In het paleis van de Dresdense keurvorsten hangt buiten een porseleinen carillon en dat doet het. Het klinkt hoog en helder.
Men is nog steeds niet uitgestudeerd op keramiek. Technische keramiek is nog steeds hightech (zie bijvoorbeeld https://nl.wikipedia.org/wiki/Keramiek of https://www.ceratec.nl of https://hightechceramics.com/en/ uit Goirle ).
Een keramische bakpan wint het op alle technische fronten van de tefalbakpan, en brengt geen GEN X-gifstoffen in het milieu.
Het oude Thule
Meneer Pytheas was een ontdekkingsreiziger uit wat toen Massilia heette (nu Marseille) die ergens rond 325 vChr besloot om om Spanje heen te varen, op ontdekkingsreis, en dan naar het Noorden zover hij kwam. Mogelijk werd hij gestuurd om te kijken waar de handelswaren vandaan kwamen (barnsteen?) of naar toe konden.
Dat was een heel eind varen met een houten boot met een zeil, waarmee je alleen voor de wind kon varen, en met roeiers. Zijn mededeling dat de zomernachten in Thoelë (zo noemde hij dat) maar een paar uur duurden, stuitte op scepsis.
Pytheas gebruikte voor het eerst de naam “Brittanike”.
Pytheas is ook de eerste waarvan bekend is dat hij de getijden in verband bracht met de maan.
Helaas is zijn werk verloren gegaan en leeft hij slechts voort als citaat in het werk van anderen, zoals Strabo (die Pytheas niet moest) en Polybius. Het is leuk om daarover te lezen, zie https://en.wikipedia.org/wiki/Thule en https://en.wikipedia.org/wiki/Pytheas . Overigens paste Strabo al het inzicht van Erathostenes toe dat de aarde rond was, en gebruikte al de essentie van het begrip ‘breedtegraad’.
Blijkbaar was de schatting van Pytheas zo juist, dat wij achteraf kunnen reconstrueren dat hij waarschijnlijk de 65ste breedtegraad gehaald moet hebben. De Romeinen (onder andere Tacitus) plaatsten Thule (de verlatijnste versie) een heel eind varen achter de bij hen bekende Orkneys. De aannemelijkste hypothese is dat Pytheas de Shetlandeilanden gezien heeft, met een kans dat het de Noorse kust was (mogelijk bij Trondheim). Mogelijk heeft hij ook het zee-ijs gezien en de middernachtszon, die via Pytheas bij Plinius de Oudere bekend was.
Op de terugweg pakte Pytheas, als men de reconstructies geloven moet en ik ben geneigd dat te doen, ook nog een stuk oostzee mee tot aan de Vistula. Vandaar verhalen over de barnsteen “Pytheas says that the Gutones, a people of Germany, inhabit the shores of an estuary of the Ocean called Mentonomon, their territory extending a distance of six thousand stadia; that, at one day’s sail from this territory, is the Isle of Abalus, upon the shores of which, amber is thrown up by the waves in spring, it being an excretion of the sea in a concrete form; as, also, that the inhabitants use this amber by way of fuel, and sell it to their neighbours, the Teutones.” Aldus Plinius de Oudere, maar dan uiteraard in het Latijn.
Nadien vervaagde Thule tot een metafoor van alles wat onbereikbaar was en voorbij het einde van de wereld lag. De term “Ultima Thule” is van Vergilius.
Het Kuiper-object
Ultima Thule
De benaming “Ultima Thule” voor object 2014MU69 in de Kuiper Belt staat dan
ook in een lange traditie. Eigenlijk verdient Pytheas dat er een Kuiper-object
naar hem genoemd wordt. Het is het eerste Kuiper-object dat van dichtbij
bekeken is door een satelliet. Op 01 januari 2019 passeerde de New Horizon –
satelliet het object op ca 3500km afstand. Kort erna kwam de eerste foto
binnen, gemaakt vanaf 28000 km (een half uur vóór de flyby). Eén beeldpixel is
140m.
Het gaat waarschijnlijk om twee brokken die ooit om elkaar heen gedraaid
hebben, maar al hele lang geleden aan elkaar zijn blijven plakken. De theorie
is dat het oppervlak ongestoord is en er uit ziet, zoals het was bij de vorming
van ons zonnestelsel.
De langste afmeting is 33 km. De grootste bol heet Ultima, de kleinste Thule.
Onderweg heeft New Horizon ook nog schitterende opnames van Pluto gemaakt. Zie New Horizons vliegt langs Pluto
De
satelliet
De
satelliet is een soort vliegende thermosfles ter grootte van een kleine piano, met
een massa van een kleine 500kg, waar zeven instrumenten uitsteken. Het
fotosysteem, dat bovenstaand plaatje maakt, is de LORRI (Long Range
Reconnaissance Imager).
Alice en REX kijken of er een atmosfeer is (en zo ja,
hoe). Zoals het er nu uitziet, is die er niet.
Ralph maakt spectraalopnamen van de bodem om die te onderzoeken.
Lorri maakt foto’s.
SWAP meet de zonnewind.
PEPSSI meet of er deeltjes ontsnappen van Ultima Thule.
SDC meet stofdeeltjes.
De missie wordt geleid door Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory , Laurel, Maryland, en de wetenschap wordt gedaan door het Southwest Research Institute in Boulder, Colorado.
Op een afstand van 6.5 miljard km van de zon hebben zonnepanelen geen zin meer. Daarom zit er een plutonium-238 generator aan boord (238 is een niet-explosieve isotoop die alleen maar warmte ontwikkelt), die via thermokoppels 30V gelijkspanning maakt. Toen het geheel in 2006 gelanceerd werd, leverde de constructie 245W. Inmiddels is dat, 13 jaar later, teruggelopen tot 190W.
Dat is ruim voldoende. De zeven instrumenten zijn allemaal een paar Watt per stuk en de geleverde warmte is genoeg om de thermosfles van binnen op kamertemperatuur te houden.
Ondanks de onwaarschijnlijk lage vermogens houdt de satelliet netjes contact met de aarde. Snel gaat dat niet: 768 bits/sec ter hoogte van Ultima Thule (ter hoogte van Pluto was het nog 1000bits/sec en bij Jupiter nog 38000bits/s).
Wie alle informatie netjes bij elkaar wil hebben, kan het beste kijken op http://pluto.jhuapl.edu/ , en daar gaan grasduinen onder de tab Mission of News center (die levert een Press Kit Beyond Pluto). Zeer de moeite waard.
De plutoniumgenerator kan nog een tijdje vooruit. In de kranten werd gesproken over een volgens doelwit, maar daarover valt op de officiele site nog niets te lezen. Zie https://spacenews.com/new-horizons-planning-additional-extended-missions/ en https://spacenews.com/debate-rages-about-future-of-new-horizons/ (in mei 2023 woedde het debat nog steeds en het gaat om geld en prioriteiten).
