Op dit moment wel.
Maar ook vliegtuigen vliegen en schepen varen op subsidie, en grootverbruikers krijgen korting op hun stroomprijs. Er is, kortom, behoefte aan een politiek bruikbaar verhaal dat verder gaat als dit soort gebakken lucht-kreten van Rutte of de PVV.
De Factcheckers
De aanleiding voor dit artikel was een oproep van de Factcheckers van De Correspondent. Het blad besteedt veel aandacht aan de impact van windturbines en de reactie van de bevolking daarop. Zie ook mijn artikel op deze site “In discussie met Marc Chavannes”.
Veel mensen reageerden op Chavannes artikel vanuit diverse invals-
hoeken. Waarschijnlijk gaven die reacties zoveel stof tot nadenken, dat men even pas op de plaats gemaakt heeft. In die pauze vroegen de Factcheckers of de abonnees informatie konden aanleveren die toetsbaar was en waarvan men dus de waarheid kon bewijzen. Dat vond ik een mooie uitdaging. Ik heb eerst een antwoord geformuleerd op de vraag “Draaien windmolens op subsidie?”. Die vraag geldt eigenlijk voor duurzame energie in zijn algemeenheid.
Ik kreeg een nette mail terug waarin men zei heel blij te zijn met mijn
bijdrage. Overigens zit er bij die groep factcheckers niemand met een beta-achtergrond, een duidelijk gemis.
Wat is subsidie?
De hamvraag is hoe je subsidie definieert. Omdat windturbines elektrische energie produceren (zoals veel duurzame energie), ligt de vraag voor de hand wat de goedkoopste productiewijze is en wat het alternatief kost. Waarna twee vervolgvragen rijzen: wat tel je mee, en kijk je nu of straks? De aanname hierbij is gemakshalve dat accijns, belasting etc voor beide productiewijzen dezelfde zijn.
- Je kijkt alleen naar de kale technische kostprijs op dit moment, zonder de indirecte kosten.
Stroom kost op dit moment (15 febr 2016) op de beurs 2 a 3 cent per kWh (zie bijv. http://www.eex.com/de/marktdaten/strom/spotmarkt/auktion#!/2016/02/12 ). Dat komt vooral omdat kolen zo goedkoop zijn. Op dezelfde EEX doen die nu grofweg $38 per ton, wat neerkomt op €1,17/GJ . Een paar jaar geleden was dat nog veel meer. Een soort dumping dus.
Een windturbine op een gunstige landlocatie levert stroom voor 7,0 cent/kWh. De bijbel in deze is de SDE+ – regeling. Versimpeld verteld past deze exploitatiesubsidie het verschil bij vanaf 3,0 cent/kWh.
Hieronder een klein stukje uit de bedragentabel. De volledige tabel is te vinden onder –> basisbedragen-voor-sde-2016
Als je zo redeneert (in navolging van Rutte en de PVV), draaien windmolens inderdaad op subsidie, net zoals alle andere energiebronnen, waaronder zelfs gascentrales. De logica van het standpunt is dat Nederland alleen energie mag opwekken uit kolen.
De overstromingskosten door stortbuien, de extra dijkverzwaringen, de extra ziektegevallen van Lyme en asthma, etc staan elders op de begroting.
2) Wat nu als je die indirecte (maatschappelijke) kosten wel in de stroomprijs meeneemt?
Dan wordt het lastig. Je krijgt een plaatje als hieronder:
De onderste drie hokjes in de legenda geven samen de kale technische (directe) kosten, de bovenste drie de maatschappelijke kosten.
Zonnepanelen zijn nog niet meegenomen. De opbrengst daarvan was toen nog te verwaarlozen. Het gaat heel snel met PV.
Het plaatje berust op randvoorwaarden. De kolenprijs in het plaatje is 2,5€/GJ, maar de huidige kolenprijs is 1,17€/GJ. De CO2-prijs wordt op €25/ton geprikt, maar is op dit moment (doordat het ETS effectief gesaboteerd is) ongeveer €5/ton CO2. Bij ‘Coal Standard’ zijn het 3de en 4de hokje dus nu veel kleiner.
Merk ook op dat bij kolen geen kosten van luchtverontreiniging geteld worden.
Het hangt er dus sterk van af wanneer en naar wat je precies kijkt.
Mijn favoriet is de publicatie “Schätzungen der Umweltkosten in den Bereichen Energie und Verkehr” van het Duitse Umweltbundesamtes (aug 2012) –> Schätzung der Umweltkosten in den Bereichen Energie und Verkehr_Umweltbundesamt. Dat is beknopt, toch behoorlijk volledig en heel overzichtelijk. Bovendien is het het meest recente wat ik kon vinden. Maar ook deze tabel is gebaseerd op een CO2-prijs van rond de €80/ton CO2, die vele malen hoger ligt dan de €5/ton CO2 van nu.
In praktijk zijn de cijfers in de kolom Treibhausgase nu dus veel lager dan ze zouden moeten zijn. Zie onderstaand plaatje.
Als de wens de werkelijkheid zou zijn, zou je voor steenkolenstroom moeten betalen 2 a 3 + 8,9 = 11 a 12 cent/kWh, en voor windstroom op een goede landlocatie 7 a 8 + 0,3 = ergens rond de 8 cent/kWh. Dan zou wind de goedkoopste zijn (en de rest gesubsidieerd).
3) Je extrapoleert nu de kale directe kosten de toekomst. Komt het nog eens zo ver dat de kale technische kosten van wind en zon lager liggen dan die van kolen? Het maatschappelijke kosten-verhaal verdwijnt dan automatisch.
Zonnepanelen zijn bij lange na nog geen uitontwikkelde techniek. Bovendien is er een leer- en schaalcurve omdat PV-panelen steeds massaler verkocht worden. De kWh-prijs wordt dus lager.
In bovenstaande grafiek loopt de lijn van Nederland (met 875kWh/kWpiek) iets boven de blauwe lijn.
Het hangt er dus nu van af wat de grijze stroomprijs doet.
Als die 2 a 3 cent/kWh zou blijven, zou zonne-energie in een zonnig land ergens rond 2024 concurrerend worden. In Nederland zou zonne-energie in 2024 concurrerend worden bij een kale grijze kWh-prijs van 7 cent/kWh – die heel lang bestaan heeft.
De subsidie heeft dus in beginsel een eindige looptijd.
Windenergie is veel verder uitontwikkeld, maar er geldt nog steeds een schaal- en leercurve. Dit is wat de branche (de NWEA) zelf zegt.
De NWEA rekent zich hier rijk, want de marktprijs van grijze stroom ligt in praktijk veel lager als de blauwe lijn aangeeft. Desalniettemin zal de kostprijs van windenergie ook bij een marktprijs van 2 a 3 cent/kWh vroeg of laat concurrerend worden.
Als men maar lang genoeg wacht, duikt de kale kostprijs van duurzame energie vanzelf onder de grijze prijs zonder maatschappelijke kosten, en al eerder onder idem mèt maatschappelijke kosten.
Antwoord aan de Factcheckers
Dit was dus mijn antwoord aan de Factcheckers van De Correspondent. Ik heb het hier alleen nog wat netter uitgewerkt.
De spotprijsmarkt voor stroom uit kolen is geen goed uitgangspunt voor het vergelijken met windstroom. Windstroom is op diezelfde spotprijsmarkt soms zelfs negatief. De spotprijsmarkt geeft een vertekend beeld omdat naast de spotprijs er namelijk nog andere prijsmechanismen in de electriciteitsmarkt zijn, vaste contracten etc. CE Delft gaat op basis van ECN cijfers uit van 5ct http://www.energieactueel.nl/alle-subsidies-de-wereld-uit-te-beginnen-met-die-voor-zonne-energie/ en zelfs ClimateGate gaat uit van 5ct.
De cijfers van MWEA liggen dus vrij dicht bij de ‘realiteit’.
Ik denk dat Oplettende Lezer een punt heeft.
Ik ben fysicus en de stroombeurzen zijn niet mijn eerste deskundigheid. Als “Oplettende lezer” zegt dat je niet de spotprijs moet nemen, maar een langere termijn – prijs, zou dat waar kunnen zijn.
Maar het door hem via de link geciteerde artikel is uit december 2013, en toen bracht de stroom nog meer op. Inmiddels is die 5 cent/kWh al weer achterhaald. Het staat me bij dat TenneT op dit moment met een jaargemiddelde prijs van 4,0 cent/kWh rekent, maar ik heb dit niet meer opnieuw opgezocht.
Overigens, mede door commentaren stijgt mijn wijsheid ook, en ik denk nu (juli 2016) niet dat de goedkope kolen de enige oorzaak van de lage stroomprijzen zijn. Ik heb daarover later een vervolgartikel geschreven. Ik denk nu dat ook overproductie en de Duitse energiesubsidies een rol spelen, en dat kolen de enige fossiele brandstof zijn die nog bij deze lage prijzen in de buurt komen.
Op de keper beschouwd wordt op dit moment de volledige niet-fossiele energieproductie in Nederland gesubsidieerd, want geen enkele energievorm doet het voor 4 cent/kWh.
Overigens is de spotprijs van Elektriciteit, niet “zo laag vanwege de lage kolenprijs van kolen” dat is een ongefundeerde uitspraak.
De spotprijs overdag wordt sterk beïnvloed door import van zonne- en wind-energie uit Duitsland waardoor conventionele opwekkers met verlies moeten verkopen omdat zij hun centrales niet makkelijk kunnen terugschakelen. Het winstmodel van fossiel komt door deze ‘vrije’ marktwerking onder druk te staan. Hier een populair artikel http://www.greentechmedia.com/articles/read/how-wind-and-solar-will-blow-up-power-markets.
Dergelijke analyses worden echter ook gedaan door bureau’s als McKinsey.
Geachte heer Oplettende Lezer
u schrijft sneller dan ik kan lezen. Ik was nog met de beantwoording van uw eerste mail bezig en ondertussen stuurt u alweer een tweede.
Zoals ik in mijn eerste reactie al zei (maar die had u nog niet gezien toen u de tweede schreef) heb ik in een vervolgartikel opnieuw aandacht aan de stroomprijs besteed. Daarin kunt u veel elementen terugvinden die u hierboven ook noemt. Ik leer voortdurend bij. Ik denk dat ik een eind met u mee ga.
U kunt het vervolgartikel vinden onder https://www.bjmgerard.nl/?p=2928 .