Het ven, het grondwater en het bos

Ter inleiding
Ik heb een tijd geleden op deze site geschreven over de ups-and-downs van het Nederlandse bos. In grote stappen snel thuis: tot 1750 verval door roofbouw, van 1750 tot 2013 ononderbroken oppervlaktegroei tot 2013, daarna lichte areaalafname tot 2017.
De tabel ziet er ongeveer als volgt uit:

Het netto verlies van 54km² wordt voor 70% veroorzaakt door natuurontwikkeling, en de rest grofweg ex aequo door het beëindigen van gesubsidieerde bosbouw op landbouwgrond, en allerlei ontwikkelingen op het gebied van stedenbouw, wegaanleg en dergelijke.

Dit alles kan in extenso worden nagelezen op www.bjmgerard.nl/?p=10047 .

Nu zijn er biomassacentrale-complotdenkers die menen dat de verborgen ratio achter alle bezigheden in de natuur niet die bezigheden zelf zijn, maar de winstgevende honger van de biomassacentrales en de vuige praktijken van o.a. Staatsbosbeheer om daar geld aan te verdienen, zoals in het Schoorlese Bos. Wat onzin is, want dat is gewoon natuurontwikkeling die onder andere nodig is omdat Nederland de Natura2000 – wetgeving moet uitvoeren.

Een voorbeeld van natuurbeheer dat bomen kost en een waardevolle Natte Natuurparel oplevert is de Strabrechtse Heide. Dit informatiebord staat bij het Beuven, het grootste ven van Nederland.

Aanpak van de verdroging van de Strabrechtse Heide
Mijn vrouw en ik waren op de fiets even Corona-ontsnapt en dan komen we soms op de Strabrechtse Heide, een groot Natura2000-gebied ten Zuidoosten van Eindhoven van 15,0 km² van Staatsbosbeheer. Daar liggen beroemde vennen met een zeldzame en zeer hoge natuurwaarde, maar het gebied had te maken met ernstige verdroging. De natuurorganisaties drongen aan op een plan van aanpak. Dat kwam er.

Zie www.natura2000.nl/gebieden/noord-brabant/strabrechtse-heide-beuven en www.knnv.nl/strabrechtse-heide .

Nu is het nodig om even uit te leggen hoe een ven in elkaar zit.
De vennen zijn meestal ontstaan door uitstuiving van zand tot op een harde, ondoordringbare laag die als een soort natuurlijk betonvloertje onder de vennen ligt. Bij de Strabrechtse Heide is dat leem, maar het kan ook een soort ijzerhoudende bank zijn die ontstaan is door uitspoeling van organisch materiaal en mineralen door regenwater die zich iets dieper in de grond weer heeft afgezet.
Zo’n ven lijkt soms heel wat als het geregend heeft, maar in feite is het waterlichaam afgeschermd van de ondergrond. Het ven maakt, zonder dat je dat ziet, deel uit van maar een kleine watermassa en die wordt als regel (maar niet altijd) geheel bepaald door verdamping en neerslag. Neerslag die mogelijk trendmatig af gaat nemen, dat is nog niet duidelijk.

Als je dus de Strabrechtse Heide natter wil maken, moet je iets doen met wat er nog aan slootjes loopt, en de verdamping tegen gaan. Beide werden op het informatiebord beschreven. 

Die slootjes laat ik nu even zitten, want die zijn alleen lokaal interessant.

Voor het tegengaan van de verdamping (en daarmee kom ik op de intro van dit verhaal) is 0,54  km² bos gekapt (deels elders gecompenseerd, maar er staat niet bij hoeveel). Je kunt dus die kap zien als een praktijkvoorbeeld ter grootte van een klein procent van die 54 km² die Wageningen becijferd heeft.

Bomen zijn flinke verdampers, meer dan hei of kale grond. Grove dennen op de Veluwe verdampen ongeveer tweederde van de neerslag. Een beetje boom met een kroonstraal van 5m verdampt in het groeiseizoen ergens rond de 50m³ en als er daarvan 100 op een hectare staan vliegt het grootste deel van de neerslag via de bomen de lucht in.
Dit zijn slordige schattingen.
Als dat perceeltje dennen op een klein waterlichaam als dat rond een ven staat, kan dat fors op het grondwater schelen. Vandaar dat natuurbeheerders, die natte hei willen, daar niet teveel  bomen op willen. Zie ook www.natuurmonumenten.nl/standpunten/bomen-bos-en-bomenkap en standpunten over de Brunsummerheide en de Campina.

De moraal

• Niet alle waardevolle natuur is bos, en niet alle bos is waardevolle natuur. Niet elke boomgroep is per definitie heilig. Het is veel praktischer (en kansrijker) om voor heel veel nieuwe bomen te pleiten dan om elke afzonderlijke kap tegen te gaan.
• De eenmalige oogst van 54 hectare dennenbos is niet het hoofddoel van de operatie op de Strabrechtse Heide, dames en heren biomassacentrale-complotteurs. Nergens in Nederland overigens worden bomen gekapt met de verbrandingsoven als hoofddoel (hooguit als ondergeschikt nevendoel).
• De verschillende crises (biodiversiteit en energie) en aandachtspunten (grondwater en landschap) kunnen onderling tegenstrijdig zijn. Er is dringend een totaalverhaal nodig. Graaf je niet in één crisis in die ji toevallig voelt, ten koste van de andere.
• Er lopen soms verhitte discussies over de juiste uitvoering van natuurbeheer (ook over het Beuven). Ik heb daar te weinig verstand van en doe niet meteen een uitspraak. Behalve dat je een discussie over natuurbeheer niet moet vermommen als een discussie over energie uit biomassa. Wie er ook gelijk heeft, de discussies over het Beuven en de Strabrechtse Heide gaan over water- en natuurbeheer en niet over het met vuige doelen afvoeren van dennenhout.