De omwonenden van de biomassacentrale in de Eindhovense wijk Strijp T zitten al dagen in de rook, aldus het Eindhovens Dagblad van 17 februari 2016. Maar dat geeft niet, aldus een woordvoerder van de gemeente, ‘want de rook is vergelijkbaar met die uit een open haard. Er is dus geen gevaar voor de volksgezondheid, maar hinderlijk is het wel.”
Dat het hinderlijk is, klopt. Maar is rook uit een open haard ongevaarlijk?
Er is veel te doen over houtrook uit particuliere kachels en open haarden. Sommige houtstokers drijven hun omgeving tot wanhoop. De romantiek van de lekkende vlammetjes maakt bepaald niet iedereen blij. Het leidt tot handhavingsverzoeken en tot rechtszaken, zoals een tijd geleden in Groningen.
Het Groningse onderzoek
In Groningen heeft de GGD geprobeerd om het vraagstuk met onderzoek uit de sfeer van het subjectieve te halen. “Overlast door houtrook” is in oktober 2015 gepubliceerd (http://ggd.groningen.nl/milieu-gezondheid/houtkachels/eindrapport/eindrapport-overlast-door-houtrook ).
De GGD onderscheidt drie effecten op de gezondheid:
– de giftigheid van houtrook op de korte termijn
– idem op de lange termijn
– stress door geur
Geur wordt veroorzaakt door chemische stoffen met moeilijke namen, die nauwelijks met een apparaat te meten zijn. Je kunt alleen zo objectief mogelijk snuffelen. Fijn stof (PM2.5) is wel te meten. De GGD heeft beide gedaan. Beide methodes hebben echter zoveel haken en ogen, dat ze onderling slechts beperkt overeenkomen. Het kan stinken als het niet stoft en stoffen als het niet stinkt. Mogelijk leidt geur tot klachten, maar leiden PM2.5 en roet tot schade.
De literatuur vermeldt veel gezondheidseffecten: asthma, longfunctie, hart en bloedvaten, en dit zowel op de korte als op de lange termijn.
De WHO geeft als advieswaarde voor PM2.5 jaargemiddeld 10μgr/m3 , en maximaal 3 dagen per jaar etmaalgemiddeld 25μgr/m3 .
De Europese (en Nederlandse) norm is 25μgr/m3 jaargemiddeld.
De normale concentraties in Noord-Nederland liggen onder de 10μgr/m3, in Zuid-nederland meer, en in stedelijke gebieden ergens tussen de 12 en 17μgr/m3 .
De GGD-metingen wezen uit dat de etmaalwaardes (dus de 25μgr/m3 ) vaak zeer ruim overschreden werden. Er deden 10 huishoudens mee aan de proef, elk gedurende 150 tot 170 etmalen, en acht van de tien zaten minstens 15% van de etmalen boven het WHO-advies. Drie van de 10 zaten zelfs ruim de helft van de tijd boven de advieswaarde. De hoogste piekwaarde liep op tot bijna 300μgr/m3 .
De “Toolkit”
Nu was al eerder duidelijk dat er een probleem was. Daarom heeft de Vereniging Van Milieuprofessionals (VVM) een “Toolkit” geschreven (mei 2014) (http://www.vvm.info/news.php?id=153 ). Daarin oa. tien “stooktips”, waarvan sommige met een ‘dat had ik zelf ook wel kunnen bedenken-gehalte’, zoals ‘Neem geen te grote kachel’ (want dan heeft u het al gauw te warm, gaat u temperen en daalt de verbrandingstemperatuur en dat is funest), ‘laat regelmatig uw schoorsteen vegen’, ‘stook alleen droog, schoon en onbehandeld hout’ (en dus geen ge-Wolmanniseerd hout, zoals dat een tijd geleden een Eindhovense volkstuinvereniging deed, waardoor chroom, koper en arsenicum over de aanplant) en ‘controleer je luchttoevoer (wat met een open haard niet mogelijk is)’ en ‘stook niet bij windstil weer’.
Eigenlijk kun je er dus beter niet aan beginnen, tenzij je minstens 700m van je buren af woont en veel eigen hout hebt.
Nog eens Strijp T
Hij kon er niets aan doen, zei meneer Hamzi van de exploitant HoSt BV. De nieuwe centrale moest opgestart worden (waardoor de verbrandingstemperatuur te laag was, een recept voor vergiftige lozingen) en tot overmaat van ramp was het hout drijfnat geworden want het had geregend (wat een professionele inrichting uiteraard nooit mag overkomen). Zowel de uitspraken van de exploitant als van de gemeenteman komen uitermate amateuristisch over. De gemiddelde verkenner stookt een beter vuurtje.
Het ding wordt weer stilgelegd (volgens het ED), en dan weer opnieuw opgestart ‘hopelijk met minder nat hout’. Ik stel voor dat de ODZOB in de aanslag staat en dat het ding alleen mag worden opgestart als het heel hard waait.
De trend
Een gemeenteman, die er wat meer van af weet, kwam laatst met een presentatie over een aantal aspecten van de Eindhovense luchtkwaliteit, waaronder de nationale emissies van PM2.5 en houtstook, waaronder die van huishoudens (‘domestic’ links). Het spreekt voor zich: in 2020 zal houtstook door huishoudens de grootste bron van atmosferisch roet zijn. Gigantische inspanningen om het autoverkeer elektrisch te maken, maar de gezellige stokers vullen het gat op.
Mogelijke maatregelen
De Tweede Kamer sprak er op 11 feb 2016 over, maar het rijksbeleid
blijft voorlopig wat neergelegd is in een brief van de regering dd 6 juli 2015 (geen maatregelen in bestaande situaties, een typekeuring alleen voor nieuwe kachels en verder pappen en nathouden). Toch had dat wel gekund: de Bouwregelgeving aanvullen met effecten op aangrenzende panden, de Omgevingswet uitrusten met bepalingen als rookgasreiniging, PM2.5-concentraties een verplichtend karakter geven en de mogelijkheid houtrookvrije buurten aan te wijzen, en rook en stank strafbaar stellen net zoals burengerucht.
Nu kan een gemeente alleen tegen huishoudens optreden op basis van vage bepalingen als (Bouwbesluit 2012, art. 7.22) ‘hinderlijke rook, roet of stank’ (maar wat is ‘hinderlijk’?) of (Burgerlijk Wetboek art 37) ‘…. mag andere erven geen hinder toebrengen door het verspreiden van … stank, rook … ‘ (maar hetzelfde probleem).
De Toolkit noemt wel de APV als route om aanvullende bescherming te formuleren.
De Wet Milieubeheer en het Bouwbesluit 2012 verbieden om afval te stoken, waartoe ook bewerkt hout gerekend kan worden (de enige toegelaten bewerking op stookhout is dan drogen en in stukjes hakken, dus geen verf, geen impregnering, geen triplex etc).
Tegen de amateurs van de biomassacentrale kan de ODZOB ‘gewoon’ optreden met de milieuwetten.
En, mocht u uit zijn op gezellig stoken: er zijn hele mooie gaskachels die de romantiek van een houtkachel heel mooi nabootsen.
Later toegevoegd extra materiaal:
– De reactie van staatssecretaris Dijksma op het Groningse GGD-rapport: –> Brief Dijksma_2016-01-28_I&M_Reactie_op_GGD
– De reactie van de Groningse GGD op de brief van Dijksma:–> 2016-02-09_Reactie GGD en NoordNL op kamerbrief houtrook
– Een publicatie over gebruik van het Bouwbesluit om de schoorsteen van de buurman verplaatst te krijgen (Vereniging Leefmilieu maart 2016): –> Succes bij bestrijden houtrook Nijmegen
Dit verhaal leunt op NEN-normen, die slechts tegen betaling openbaar zijn. In dit geval heeft de gemeente Nijmegen daarin voorzien.
– Iemand stuurde mij een advertentie toe over een stoffilter voor een houtkachel. Ik sta nergens voor in en aanvaard geen enkele verantwoordelijkheid, maar misschien vinden sommigen dit interessant: http://eerlijkenwarm.nl/fijnstoffilter/
Een prima stukje. Tegen inrichtingen kan worden opgetreden, maar tegen particulieren niet. Vervuilende bedrijven naast een woonwijk kunnen aangepakt worden, maar particulieren die samen met hun houtkachels een net zo schadelijke gifwolk produceren niet. Alle inspanningen concentreren zich inderdaad op het autoverkeer. Auto’s hebben tenminste nog een economisch en maatschappelijk nut, dat kan van houtkachels niet gezegd worden. Daarbij komt, dat een vieze diesel even langsrijdt, maar een houtkachel is een puntbron. Woon je daar toevallig naast, dan word je tot meeroken gedwongen. Kijk eens naar alle inspanningen om roken en meeroken te verminderen. Die worden door giftige, kankerverwekkende houtrookgassen allemaal tenietgedaan. Een kwart van de huishoudens heeft al zo’n ding en ze gaan momenteel als warme broodjes. Toch bestaan de overheidsmaatregelen alleen uit loze toolkits en stooktips, die een stoker zonder probleem naast zich neer kan leggen. Gedupeerden blijven vogelvrij. Gemeentes moeten het doen met de ontoereikende middelen die zij hebben, hoewel zij de overheid juist om maatregelen vragen.
Dijksma vindt houtrookoverlast maar ‘een dingetje’ dat alleen lokaal speelt. Iets in de sfeer van burenruzie. De overheid probeert het probleem te bagatelliseren, en meet of onderzoekt niets. Er zijn over de luchtkwaliteit op buurtniveau geen cijfers, maar toch meent de overheid te weten dat een paar ‘tips’ voldoende zullen zijn om de overlast te beteugelen. Houtstook gaat nog een heel groot probleem worden.
Ik ben het overwegend met dit commentaar eens.
Twee detailpunten:
– de “Toolkit” is geen overheidsmaatregel. Hij is opgesteld door een non profit-instelling, de Vereniging van Milieuprofessionals. Men kan een Vereniging, die verder niets te vertellen heeft, niet kwalijk nemen dat zij een soort gebruiksaanwijzing voor de open haard schrijft. De overige omstandigheden gelijk blijvende, is dat beter dan niets.
– volgens de Toolkit kan de gemeente bepalingen in de APV opnemen. Ik kan u alleen maar aanraden om contact te zoeken met de lokale politiek om daartoe een aanzet te geven. Ik ben geen jurist, dus ik weet niet wat er juridisch precies mogelijk is. Misschien eens met de Omgevingsdienst gaan praten?
Ook ik ben geen jurist, maar een APV mag niet treden in wat al op een hoger niveau wordt geregeld, zoals het Bouwbesluit. Dat dit in het geval van houtrookoverlast ontoereikend is, is dan weer een andere kwestie. Ook mag de APV niet treden in de privesfeer van de burger. Dus dit is een ingewikkelde materie. Een klein onderzoekje onder gemeenten heeft uitgewezen dat zij massaal geen kans zien hun APV aan te passen.
De VVM-toolkit ‘Houtstook door particulieren, hoe voorkom je overlast’, is ontstaan n.a.v. het congres ‘Houtstook & gezondheid: problemen voorkomen’ in mei 2014. Op de website van het RIVM is echter onlangs een pagina verschenen met informatie over de gezondheidseffecten en de overlast die gepaard kunnen gaan met het inademen van houtrook uit houtkachels etc. in de directe omgeving.
Hierop wordt gesproken over de RIVM-toolkit, deze is afgeleid van de VVM-toolkit. De toolkits en stooktips die hier te vinden zijn, verwoorden dus het standpunt van de overheid.
Meer info: http://www.houtrookvrij.nl/uncategorized/de-rivm-toolkit-tegen-houtrookoverlast-een-zeer-gebrekkig-instrument/
Ook Aireas in Eindhoven concentreert zich vnl. op verkeer, het is jammer dat zij niet eens een paar Airboxen in een woonwijk met veel houtkachels ophangen.
Ik heb zojuist meer informatie binnengekregen over parlementaire behandeling van houtrook. U wist er meer van af dan ik.
Betreffende mijn twee detailpunten in reactie op uw vorig commentaar:
– De Toolkit van de VVM is in opdracht van het ministerie gemaakt, en daarna overgenomen door het RIVM. Daarmee is er inderdaad sprake van een overheidsdocument.
– Uw opmerking over de onmogelijkheid om in de APV zaken gemeentelijk vast te stellen die afwijken van hoger wetgeving (in casu het bouwbesluit) is juist. In Nijmegen is een burger erin geslaagd om een buurman tot een anders geplaatste schoorsteen te dwingen op basis van het Bouwbesluit. De gemeente Nijmegen heeft hierbij assistentie verleend (publicatie Vereniging Leefmilieu maart 2016).
Ik ga niet over de programmering van AiREAS. Aan AiREAS zit ook langdurig wetenschappelijk onderzoek vast. Men kan niet zo maar de locatie van de stations veranderen.
Echter, ik spreek de mensen van AiREAS wel eens en het is mij bekend dat ze ook nu een tijdelijke bronnen als bijvoorbeeld een barbeque kunnen meten. Blijkbaar staat de locatie van de meetstations ook nu al bepalingen toe in de geest zoals u bedoelt.
U moet maar eens op hun site gaan kijken, als u dat al niet doet (http://www.aireas.com/).
Ik zal aan het artikel enkele links toevoegen naar recente informatiebronnen.
Ik waardeer het dat u aandacht aan dit onderwerp schenkt. Daarom nog een kleine toevoeging. Bij de Nijmeegse casus wordt opgemerkt dat het Bouwbesluit in sommige gevallen een goede ingang kan zijn voor de aanpak van overlast door houtstook.
Maar dat geldt dus alleen als er bouwtechnisch iets te verbeteren valt. De meeste artikelen in het Bouwbesluit beschermen overigens alleen de stoker zelf en niet de omwonenden. Als er overlast is zonder dat er bouwtechnische gebreken zijn, blijft alleen het subjectieve begrip hinder over. Geen gemeente die daarop wil/kan handhaven.
Aan de basis van ieder beleid staat gedegen onderzoek. Hinder door houtkachels zou dus geobjectiveerd moeten worden door aan de schoorsteen en ter hoogte van belendende huizen te meten.
Met betrekking tot het GGD-onderzoek: er bleek geen samenhang te zijn tussen klachten van burgers en objectieve overschrijdingen.
Maar is dat eigenlijk een interessante waarneming? Als er naast een woonwijk een fabriek staat die bv. dioxines verspreidt, gaat men dan onderzoeken of er klachten komen uit de buurt, en zo nee, laat men die fabriek dan gewoon begaan?
Nee, men doet objectieve metingen en baseert daar beleid op. Wat weerhoudt de overheid om dat bij houtstook ook te doen?
Behalve het GGD-rapport (dat zich niet eens in eerste instantie op metingen concentreerde), en enkele oudere verkennende artikelen, is er niets. De overheid genereert zo min mogelijk harde cijfers, want anders zou wel eens kunnen blijken dat in menige woonwijk de lucht gevaarlijk is vervuild. De overheid doet alleen aan stooktips en stookapps die niemand verplicht is op te volgen en sluit intussen een green deal met de kachelbranche. Er is nu een subsidie voor pelletkachels (meer rendement maar ook meer fijnstof) ingesteld om (over de rug van burgers) de doelen van het Energieakkoord te kunnen halen.
Ook is een ‘Platform Houtstook’ in het leven geroepen, waarin o.a. het Longfonds, gemeenten, GGD’s, de Stichting HoutrookVrij en het Sfeerverwarmingsgilde (!!) zitten. Alles wat er binnen dat Platform wordt besproken en voorgesteld om overlast terug te dringen is vreemd genoeg niet op cijfers gebaseerd.
Ik dank u voor deze informatieve bijdrage, maar ik weet niet wat ik op dit moment nog aan nieuws kan inbrengen.
U legt, nog beter dan ik dat zelf doe, uit dat het onder de huidige wetgeving voor een gemeente eigenlijk niet mogelijk is om handelend op te treden.
Als persoon kan ik er op dit moment alleen maar naar streven dat de wetgeving verbeterd wordt.
Natuurlijk kleven er nadelen aan het stoken van hout. Deze dienen geminimaliseerd te worden.
Maar noem toch ook eens het grote voordeel van het stoken van hout. Dat is de verminderde CO2-uitstoot en daardoor de verminderde global warming en daarmee de kleinere zeespiegelstijging en daarmee de verminderde kans op een overstroomde randstad! Voorwaar geen gering voordeel! Maar noem het alstjeblieft wel in de discussie!!
Ik ben geen tegenstander van het stoken van hout als zodanig. Het is juist dat bij houtstook de CO2-productie bij de verbranding voor een deel weer gecompenseerd wordt als een gelijke hoeveelheid hout weer aangroeit. De winst is overigens geen 100%, omdat er CO2 gaat zitten in de bosbouw, het transport, e.d. Verder kan men niet ongelimiteerd organisch materiaal van een perceel halen, omdat dan mineralen als stikstof, fosfaat, kalium etc opraken. Daar moet ook weer iets op verzonnen worden.
Ik ben echter wel tegen houtstook door amateurs in stedelijk gebied. Die bereiken een veel te lage vlamtemperatuur, waardoor de verbranding vaak onvolledig is. Bovendien gebruiken ze vaak te nat of geverfd of geïmpregneerd houten mengen dat vaak ook nog eens met afval. De verbranding vindt inefficient plaats en het systeem heeft geen rookgasreiniging.
De verbrandingsproducten, die zo ontstaan, zijn gevaarlijk voor de gezondheid van omwonenden en leiden tot ziekte en sterfte. Naar schatting van de gemeente Eindhoven brengt houtstook even veel fijn stof in de lucht als het complete verkeer.
Ik heb echter principieel niets tegen een professionele houtstookinstallatie als bijvoorbeeld de stadsverwarming in Meerhoven. Die bereikt vlamtemperaturen van rond de 1000 graad C en heeft een uitgebreid en geavanceerd systeem van rookgasreiniging en van warmteterugwinning uit de rookgassen.
Ik heb in principe ook niets tegen een stadsverwarming met houtstook op Strijp S, maar toen het artikel, waar u op reageert, geschreven werd, was de exploitant niet bij machte daar op een professionele manier mee om te gaan.
Als u wat verder zoekt op mijn site (bijv. onder bosbouw of Junginger of biomassacentrale meerhoven), zult u een wat uitgebreidere beschouwing aantreffen.
U zult daar ook zien dat de totale hoeveelheid biomassa in Nederland cq de wereld beperkt is. Als iedereen hout zou gaan stoken, was men in een mum van tijd door de houtvoorraden heen. Dat kan niet de bedoeling zijn, want er is veel vraag naar biomassa voor allerlei doelen.