Brabant in 2030 energieneutraal als je het alleen maar wilt?
Op 28 september 2017 zette Marjan Minnesma van Urgenda een enthousiasmerend opinieartikel in het Eindhovens Dagblad “Brabant kan snel energieneutraal zijn”.
Dat was de verbijzondering van het missiedocument van Urgenda “Nederland op 100% duurzame energie in 2030. Het kan als je het wil!”. In elk geval deze verbijzondering blijkt teveel te berusten op zichzelf overschreeuwende bluf. Naar het missiedocument zelf kijk ik een andere keer wel.
Minnesma stelt dat de Brabantse steden de massale overstap naar elektrisch rijden makkelijk te verwezenlijken is door diesel- en benzineauto’s vanaf 2025 de toegang tot de stad te verbieden “net als Utrecht doet”.
Nu doet Utrecht dat niet. Utrecht (zie www.utrecht.nl/wonen-en-leven/milieu/luchtkwaliteit/milieuzone-utrecht/ ) verbiedt momenteel aan diesels van voor 2001 de toegang tot een deel van de stad. Minnesma is hier veel te slordig.
Minnesma stelt ook dat je een woning standaard voor €35000 Nul Op de Meter kunt maken, en voert daartoe een klein aannemertje Thuisbaas in Amsterdam op die dat nu voor elkaar zou krijgen. Je hoefde dit alleen maar een beetje op te schalen.
Ik ga nu verder op dit woning-verhaal in.
Thuisbaas
Ik naar de website van Thuisbaas ( www.thuisbaas.nl ). Het bedoelde project (dat €35800 blijkt te kosten, dus afgerond 36 mille) springt meteen in het oog als het ‘huis van Rik en Milda’. De website toont acht ervaringen van individuele huizen. Tot schaalgrootte is Thuisbaas niet in staat.
Wat documentatie van de website.
——————
Meer zonnepanelen
Het huis van Rik en Milda is uitgebreid met een dakkapel en een aanbouw en ook voorzien van isolatie. In 2013 zijn de eerste 12 zonnepanelen geplaatst, waar 4 zonnepanelen aan zijn toegevoegd en 10 speciale panelen die voor elektriciteit en warmte zorgen.
In het boilervat in de schuur wordt warm water opgeslagen dat na verwarmd wordt met een instant heater. De HR-gasketel is vervangen door een lucht/water warmtepomp en de woonkamer wordt verwarmd via een lage temperatuur radiator.
‘Oude huizen zijn juist geschikt.’
“Bij het isoleren van ons huis kwamen we erachter dat de investeringskosten wel meevielen, ons wooncomfort verhoogd zou worden en de energiekosten direct terugliepen. Met de eerste set zonnepanelen zagen we ook dat we meer energie opwekten dan we gebruikten en dus geld terug aan het verdienen waren. We kookten al op inductie, maar gebruikten nog wel gas voor de verwarming en het warme water. Als je dan de berichten over de aardbevingen in Groningen hoort, dan heb je wel plaatsvervangende schaamte en denk je: als ik langer douche, dan staat hun huis langer te schudden.”
——————
In het getoonde prijsoverzicht (en uit een hier niet afgebeeld deel van de website) valt op
- Thuisbaas werkt alleen voor koopwoningen
- In dit geval is er sprake van een vrijstaande woning
- Isolatie ontbreekt (klopt, die zat er al in, de kwaliteit is niet benoemd)
- De 12 panelen ontbreken die al vóór het proces aanwezig waren
- De inductieplaat was al aanwezig
- Er zit één lage T-radiator in, dus blijkbaar wordt alleen de benedenverdieping structureel verwarmd
Thuisbaas doet alleen aan installatietechniek (althans, in het modelvoorbeeld en ook in de andere voorbeelden).
Het bestaat dus niet dat deze situatie maatstafgevend kan zijn voor een gemiddelde stadswoning in een Brabantse stad. Momenteel kost het Nul Op de Meter maken van een gemiddelde woning veel meer dan de €35000, die Minnesma noemt.
Een actiegroep mag van mij een beetje overdrijven en simplificeren. Maar deze financiele overdrijving gaat zo ver, dat ze de grenzen van de geloofwaardigheid ruim overschrijdt. De calculatieafdeling van een woningbouwvereniging gaat er niet serieus naar kijken.
Bovendien zegt Minnesma met zoveel woorden “Een stad als Tilburg of Eindhoven heeft vele miljoenen m2 die geschikt zijn om zonnepanelen op te plaatsen. Bij dit project worden woningen niet voorzien van een extra, en daardoor kostbaarder, schil zoals die bij de tot nu toe ontwikkelde NOM-woningen.”
Om precies te zijn heeft volgens de Zonatlas in Eindhoven 9,4 miljoen m2 geschikt dak op woningen, publieke gebouwen en bedrijven (zie Zonatlas_persbericht_5juni2015 en deel evenredig naar het aantal woningen af), waarvan in praktijk een deel gebruikt kan worden. Dit kan als theoretische bovengrens opleveren zo’n 3PetaJoule, maar in praktijk minder.
Het maatstafgevend maken van een bedrijfsmodel dat geen aandacht besteedt aan isolatie betekent dat Minnesma genoegen neemt met het bestaande isolatieniveau van woningen (80% is label C of slechter). Dit nu is een uitermate schadelijk standpunt en het is te hopen dat de stadsplanners deze aanbeveling van Minnesma niet opvolgen.
Een gemiddelde woning op dit moment vraagt ongeveer 12GJ stroom en 48GJ gas. In de aanpak van Minnesma en Thuisbaas wordt dezelfde, soms tochtige woning omgebouwd tot all electric en zal dan rond de 25GJ stroom per jaar vragen. Er zijn ruim 106700 woningen in Eindhoven, ergo gaat dan bovenstaande 3PJ bijna helemaal op aan de energievoorziening van de dan nog steeds slecht geïsoleerde woningvoorraad.
Daarnaast heeft Eindhoven ook elektrische auto’s, scholen, fabrieken, ziekenhuizen enzovoort, en die krijgen dan geen stroom. Althans niet van Eindhovense zonnepanelen.
Het NOM-beginsel is in essentie een aftreksom: de energievraag – de energieopwekking. Zelfs een labelG – doortochtwoning krijg je wel Nul Op de Meter als je er honderd zonnepanelen op gooit. Maar het NOM maken van een woning is geen doel in zich, maar onderdeel van een groter geheel. Als er honderd panelen op een woning zouden kunnen, zouden die bij een label A-woning een fors overschot leveren dat aan de maatschappelijke omgeving ten goede zou komen.
Wat kost een NOM-woning in de praktijk wel?
Ik heb wat zitten zoeken op Internet. Dat vervangt niet dat er een grondiger onderzoek nodig is, maar als eerste indicatie geeft het wel een beeld.
Het loopt uiteen, maar het deskundigenstandpunt dat een Nul Op de Meter-renovatie in standaardsituaties op rond de €65000 uitkomt (incl. BTW), lijkt een goede keuze.
De Stroomversnellingsbrochure (zie hieronder) meldt dat woningbouwverenigingen voorzichtig zijn en graag een tussenstap zetten, bijvoorbeeld eerst een Label B – overgang. Dat kost in standaardsituaties rond de €40000 (zegt de brochure). De auteur is daarna van mening dat dit niet veel minder geld is dan een NOM-renovatie voor wel veel minder resultaat, en dat de woningbouwvereniging beter af is met in één keer de stap te zetten naar Nul Op de Meter.
Van deze bewering kan ik op dit moment de waarde niet inschatten.
Kijk op http://stroomversnelling.nl/publicatie/ en kies “Business Case an financiering …”.
Deskundigen menen dat voor een woningbouwvereniging de business case voor een NOM-renovatie sluit als een bus. Het kost wat, maar de woning kan weer 40 jaar mee en is beter dan hij ooit was.
En de huurders gaan er netto in de voorbeelden tot nu toe niet op achteruit of soms vooruit.
Afgezet tegen beide strategieën is de strategie van Minnesma en haar organisatie Urgenda stom en bovendien minstens in veel gevallen overbodig stom.
Ik deel haar inzet op een spoedige verduurzaming van de bestaande woningbouw in Brabant, maar de gekozen koers om daar te komen is prutswerk.
De situatie schreeuwt om een langdurig volgehouden, systematische voorfinanciering zijdens het Rijk. Stel dat je aan €65k per woning uitgeeft aan de 4,5 miljoen woningen, die in de Stroomversnellingsbrochure genoemd worden, dan ben je een kleine 300 miljard kwijt. Spreid dat over 2018 – 2050, schiet het Rijk een dikke 9 miljard per jaar voor die het op termijn weer terugkrijgt. Valt mee. Pensioenfondsen zouden ook interesse kunnen hebben.
Ik heb gehoord dat zonatlas is opgesteld om niet het maximale uit daken te halen zodat de centrales niet in de problemen komen. Als een dak bij zonatlas rood of oranje aangeeft kan er dus veel meer uitgehaald worden.
Dit lijkt me een verhaal in de categorie nepnieuws of complottheorie. Er is geen enkele reden te bedenken, waarom dit zo zou zijn.
Bovendien zijn er meer schattingen dan alleen die van Zonatlas.
Als je op deze site op https://www.bjmgerard.nl/?p=2193 kijkt (een artikel dd december 2015), zie je daar ook schattingen van Holland Solar, DNV en Sungevity. Die van Holland Solar zijn hoger (200-400PJ op 800km2 woningdaken, parkeerterreinen en civiele werken. DNV en Zonatlas zitten beide rond de 185PJ op alle daken samen (woningen en niet-woningen), en Sungevity zit op 50PJ (alleen op woningen). Van deze schattingen zijn die van Sungevity de betrouwbaarste, aangezien dit bedrijf als leverancier contractueel vast zit aan zijn uitspraken.
Op deze site heb ik onlangs ook het werk van Jacobson (Stanford) beschreven (zie https://www.bjmgerard.nl/?p=5894 ). Die komt voor Nederland op 38PJ voor woningen en niet-woningen samen. Op de grond komt hij aan 1019PJ op 3750km2 aan PV en CSP samen.
De provinciale POSAD-studie komt op (alleen in Brabant) op 9,2PJ op 37km2 op daken, 4,4PJ op stortplaatsen en 57,3PJ op 143km2op de grond. Zie https://www.bjmgerard.nl/?p=4316 . Brabant is ongeveer 1/7de van Nederland.
Dit soort schattingen worden door vele factoren bepaald, waaronder bedrijfseconomie, precisie van omschrijvingen, optimisme of pessimisme. Maar al met al geven ze allemaal ongeveer dezelfde uitkomst (die dus niet allemaal door een geheimzinnig complot gedicteerd worden), namelijk dat daken zelfs bij volledig en optimaal gebruik voor slechts een paar % van de totale energie in Nederland kunnen zorgen als Nederland helemaal duurzaam zou zijn. Er zit wat spreiding in dat percentage, maar in essentie doen alle schattingen deze zelfde uitspraak.
Duurzame energie is nu eenmaal sterk verdund en vraagt om grote oppervlaktes en volumes. Kleinschaligheid geeft misschien een goed gevoel, maar levert geen opbrengst. Kijk maar eens naar het artikel over Jacobson en mijn kanttekeningen daarbij. Ik vind Jacobson te puristisch en daarom liggen zijn schattingen aan de extreme kant van het spectrum, maar absurd zijn ze niet.
Overigens gaat het verhaal, waarop je reageert, niet in hoofdzaak over de potentie van zonnepanelen. Ook als de 3PJ PV op Eindhovense daken (= alle daken samen bij Zonatlas) 6PJ zou zijn, had je nog steeds een probleem. De totale energieconsumptie van Eindhoven is ruim 18PJ/y en die daalt maar weinig.
Het is dus ernstig dat Minnesma en Urgenda een serieuze mogelijkheid achterwege laten (namelijk massale woningverbetering) om de energieconsumptie flink terug te dringen. Overigens is dat geen slip of the tongue in dit ene artikel, maar ik las dit standpunt ook elders in de vakpers. Minnesma cs behandelen het energieneutraal maken van woningen als doel op zich en niet als deel van een groter geheel.op die manier dweilen ze met de kraan open.
Ik weet dat jij, en veel mensen in Boxtel, begaan zijn met duurzame energie en dat valt te prijzen. Maar je kunt als milieumens niet blijven steken in micro-opvattingen. Ik ben helemaal voor een micro-aanpak als middel, maar niet als einddoel.