In De Correspondent (abonnement aangeraden!) beschrijft Jesse Frederiks waarom India 57 bilaterale handelsverdragen opgezegd die afgelopen zijn of binnenkort aflopen, waaronder dat met Nederland. Aan 25 andere landen, waarvan het verdrag na julin2017 afloopt, heeft India gevraagd de tekst gezamenlijk aan te passen. Eerder hadden ook Zuid-Afrika, Indonesië, Ecuador en Venezuela het gros van hun verdragen opgezegd. Randall Williams, directeur van de afdeling handelsbeleid en -onderhandelingen van Zuid-Afrika wordt geciteerd:”Als dit persoonlijke contracten waren, zou niemand ze ondertekenen. Waarom zou een staat dat dan wel doen?”
De algemene strekking is dat de strekking van dit soort verdragen steeds breder geïnterpreteerd wordt en dat de claims door bedrijven op staten steeds absurder worden. In 10 jaar tijd is het mondiale aantal claims verdrievoudigd.
De druppel waardoor de Indiase buik vol raakte betrof de handelwijze VAB Vodafone. Vodafone had voor 12 miljard de derde-grootste mobiele telefoon-provider van India overgenomen. Dat gebeurde via “Byzantijnse bedrijfsstructuren” en via inschakeling van tussenpersonen op de Kaaimaneilanden en een Nederlands bedrijf. Eind van het liedje was dat Vodafone geen cent belasting wilde betalen in India, terwijl, aldus de Indiase fiscus, toch “een Indiaas bedrijf diensten leverde aan Indiase klanten vanuit Indiase kantoren over Indiase zendmasten”. Waarop die fiscus Vodafone een aanslag van 2,5 miljard oplegde. Onmiddellijk vroeg Vodafone arbitrage aan.
Een foto door Arno van der LInden op de site van de Omroep Brabant van de TTIP-manifestatie in Eindhoven van 28 mei 2016. Links vooraan, met buikje en groen Milieudefensie-Tshirt, ben ik
Een andere graat in de Indiase strot was een omstreden verkoop van delen van het elektro-magnetisch spectrum voor communicatiedoeleinden aan het Mauritiaanse bedrijf Devas, die door India uiteindelijk teruggedraaid werd. Het Indiase kapitaal achter Devas procedeert nu via een Mauritiaanse U-bocht tegen de eigen regering, maar via arbitrage en dus buiten het Indiase recht om.
India wil nu alle verdragen heronderhandelen en er o.a. inbrengen dat zaken eerst voor de eigen rechter komen en pas via internationale arbitrage als de nationale rechtsmiddelen uitgeput zijn. Ook wil India een lijst met uitzonderingen op economisch, milieuhygienisch en sociaal gebied.
Op 15 januari 2016 was er een TTIP-avond in Veghel. De SP had die georganiseerd. Sprekers waren Coen van der Veer (FNV-bestuurder) en Anne-Marie Mineur (Europarlementarier SP).
Links Anne-Marie Mineur, dan Coen van der Veer en (zittend) voorzitter Nico Heijmans
Van der Veer betoogde vooral dat de werknemersrechten door het Trans Atlantisch Trade and Investment Partnership (TTIP) in gevaar gebracht werden. De VS hebben geen goede reputatie op het gebied van de uit-
voering van de ILO-eisen (International Labor Organisation). Bovendien is de arbeidssituatie in de VS niet Federal, maar een zaak van de deelstaten. Het eerdere NAFTA-verdrag tussen de VS, Mexico en Canada was in zijn uitwerking leerzaam geweest.
In de eerste versie kent TTIP het, inmiddels beruchte, ISDS. Als een overheid een besluit neemt dat een multinational onwelgevallig is (bijvoorbeeld dat Egypte het minimumjeugdloon een beetje verhoogt), kan die een claim indienen kunnen wat bijeengeraapte advocaten in een hotelkamer in het geheim een bindend besluit nemen, waartegen geen hoger beroep kan worden aangetekend. Het kan om miljarden gaan.
Door de vele protesten is dit systeem afgezwakt tot het Investor Court System (ICS). Dat lijkt wat meer op een normale rechtbank, maar is nog steeds niet normaal. Normaal is dat de multinational gewoon het normale rechtssysteem van het betreffende land gebruikt.
Het publiek bestond uit ongeveer 45 mensen
Anne-Marie Mineur vertelde een parallel en deels overlappend verhaal, waarin wat meer de consument en het milieu aan de orde kwam, zoals de bekende chloorkip (die eigenlijk staat voor een onderliggend verschil in opvattingen over dierenwelzijn en curatief of preventief salmonella’s bestrijden), toegestane stoffen in cosmetica (de EU zijn hier veel strenger) en het vlees met groeihormonen.
Ook passeerden vergelijkbare (voorgenomen) verdragen de revue, zoals dat met Canada en bijvoorbeeld het TISA (Trade in Services Agreement). Dat laatste zou bijv. betekenen dat een bedrijf, dat in de VS groot geworden is in het runnen van geprivatiseerde gevangenissen, hier toegang tot de thuiszorg mag eisen.
Eigenlijk wil het bedrijfsleven (om precies te zijn de grote multimationals, want diverse sectoren van kleine bedrijven zoals boeren zijn bezorgd) gewoon zelf zijn regels vaststellen. De aanwezigheid van nationale staten is alleen maar hinderlijk in hun ogen. Het heet “Regulatory Coöperation”.
Op basis van de huidige gewoonten zou het Europese Parlement alleen maar JA of NEE mogen zeggen (en dan wordt het waarschijnlijk JA), en zouden de afzonderlijke lidstaten er niets meer over mogen zeggen.
Beide procedures worden aangevochten.
Petitie
Milieudefensie organiseert een petitie, waarin gevraagd wordt niet deel te nemen in TTIP en CETA (het Canadese zusje van TTIP). Als dat idee toch doorgezet wordt, moet er een referendum over komen.
Eindhovense gemeenteraad neemt motie tegen TTIP aan De Eindhovense gemeenteraad heeft op 13 oktober 2015 over een motie gestemd, waarin de Raad na een lijst overwegingen
uitspreekt het TTIP-verdrag niet te accepteren, zolang de in de lijst met overwegingen aangegeven bezwaren niet weggenomen zijn
het College van B&W oproept dit Eindhovense standpunt actief uit te dragen richting Minister van Buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, Tweede Kamer, Europese Commissie, Raad van Ministers van de EU en het Europees Parlement
De motie was ingediend door de SP, het Ouderen Appel Eindhoven, Groen Links, de Brede Beweging Linksom, de Lijst Pim Fortuynen de Partij van de Arbeid.
Op zaterdag 10 oktober 2015 was de anti-TTIP-demonstratie in Amsterdam. Ik heb ook meegelopen als een van de ruim 7000 deelnemers, waaronder mijn broer Jacques. Leuk die te zien.
Die opkomst werd als een groot succes beschouwd. Een jaar eerder trok een demonstratie over hetzelfde onderwerp zo’n 70 mensen. De groei zit er wel in.
De organisatie was in handen van o.a. Milieudefensie, het FNV, Greenpeace en Foodwatch.
Milieudefensie had een groot ‘houten’ opblaaspaard van Troje neergezet op het Jonas Daniel Meijerplein. Daar verzamelden de demonstranten zich bij het podium.
Ze werden er welkom geheten door wethouder Laurens Ivens (SP) namens de ‘TTIP-vrije gemeente’ Amsterdam. Het geheel werd gepresenteerd door de uit Kameroen afkomstige Anousha Nzume, die in haar enthousiasme de indruk wekte dat ze ook zonder geluidsinstallatie de aanwezigen wel had kunnen toespreken.
Verder spraken onder meer Geert Ritsema voor Milieudefensie, Ewald Engelen (financieel geograaf en bekend vanwege zijn vele kritische commentaren op de toestand in de wereld), Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren en ook Jasper van Dijk van de SP nog even.
Enkele sprekers tijdens de demonstratie
Allen benadrukten de gevaren van het omlaag gelijk schakelen van de standaarden op het gebied van het arbeidsrecht, de voedselveiligheid, het dierenwelzijn en vergelijkbare onderwerpen.
Publiek met een mening over dierenwelzijn
De medewerking vanuit Eindhoven In Eindhoven hebben het FNV en Milieudefensie op 1 october 2015 een openbare avond georganiseerd over het onderwerp. Die was succesvol. Zie TTIP – informatieavond in Eindhoven geslaagd
Daarna hebben deze organisaties geprobeerd zoveel mogelijk mensen mee te krijgen naar Amsterdam. Het FNV met gratis kaartjes voor eigen leden, Milieudefensie met een groepsretour.
Die groepsretour heb ik geregeld. Het is een mooi ding, als je eenmaal snapt hoe de bureaucratie van het ding werkt – wat na enig gepuzzel lukte. Maar toen kon men dan ook voor een tientje op en neer naar Amsterdam.
Milieudefesnie Eindhoven had een flyer gemaakt om zoveel mogelijk mensen op de hoogte te stellen van de TTIP- avond en TTIP-demonstratie. Zie –> flyer_TTIP_Eindhoven
Het Eindhovense FNV en de Eindhovense en Geldropse afdeling van
Milieudefensie hebben op 1 oktober 2015 een informatieavond georganiseerd. Het publiek bestond uit een kleine 40 mensen, wat voor een eerste bijeenkomst over een abstract onderwerp als dit, dat ver van het bed lijkt maar niet is, heel behoorlijk is.
Als sprekers traden op voor het FNV Wim Baltussen en voor Milieu-
defensie Geert Ritsema. De avond opende met een video van Lubach over TTIP.
Een kernprobleem is dat de VS en de EU verschillende standaarden hebben. Die verschillen worden aangemerkt als handelsonvriendelijk en zouden moeten verdwijnen, waarbij aangenomen mag worden dat de goedkoopste en dus vaak slechtste standaard wint. Dat kan overigens ook een standaard in de VS zijn. De sprekers benadrukten dat dit geen actie is tegen de VS, maar een actie voor goede standaarden. Ook de Amerikaanse vakbonden zijn zeer kritisch over TTIP.
Twee andere kernproblemen: TTIP ondermijnt de democratie en introduceert (of versterkt) de Amerikaanse claimcultuur.
Wat betreft het democratieverhaal:
– Europarlementariers mogen de stukken inzien, maar alleen onder geheimhouding en daarbij mogen ze alleen aantekeningen maken. Het gaat om duizenden pagina’s. Op het eind van de onderhandelingen mogen de parlementariërs alleen maar ja of nee zeggen.
– Geschillen worden buiten de rechtsstaat om uitgevochten in geheime commissies met één jurist van het bedrijf, een van het betreffende land en één onafhankelijke. Die commissies kunnen miljardenclaims toewijzen op basis van niet openbaar gemaakte motiveringen. Dat heet ISDS (Investor State Dispute Settlement)
– grote bedrijven onderhandelen mee over de tekst van het verdrag. Ze zien de tekst dus nog voor het Europarlement ze ziet.
Er bestaan al heel wat handelsverdragen met ISDS, tot nu toe meestal van sterke tegen zwakke landen. De oorsprong van het fenomeen ligt bij Westerse landen, die de investeringen in hun voormalige koloniën wilden beschermen. Veel van dit ISDS-imperialisme wordt uitgeoefend vanuit Nederland, dat ca 100 investeringsverdragen heeft.
De omslag is gekomen bij de vaststelling van het NAFTA tussen de VS, Canada en Mexico. Daarbij werden ook de arbeiders in de VS de dupe.
Van deze eerdere verdragen zijn al de nodige praktijkervaringen bekend. Daarom weten we een beetje waar het bij TTIP om gaat en bovendien lekt er wel eens wat uit.
Met TTIP wordt het dekkingsgebied van dit soort verdragen enorm uitgebreid en het komt ineens dicht bij Nederland. Nu dreigt Nederland van dader slachtoffer te worden van ISDS-claims.
Wat voorbeelden:
– In Europa moet Salmonellabesmetting van kip voorkomen worden door een goede bedrijfsvoering, in de VS mag salmonella achteraf bestreden worden met een chloorbad (de ‘chloorkip’)
– Europa kent wel regels voor dierenwelzijn, de VS niet
– In Europa kent de gevaarlijke stoffen-richtlijn REACH het voorzorgsbeginsel en de omgekeerde bewijslast. Fabrikanten moeten onderzoeken overleggen dat hun product (eventueel geclausuleerd) veilig is en bij een redelijk vermoeden van gevaar mag al gehandeld mag worden (men hoeft dus niet te wachten op het strikt causale bewijs dat jaren op zich kan laten wachten). In de VS kun je vaak hooguit achteraf een claim indienen.
– Op basis van het al bestaande Duits-Zweedse Energy Charter kon Vattenfall met een claim afdwingen dat de stad Hamburg een kolencentrale moest bouwen met verzwakte milieuregels
– Achmea dreigt Slowakije met een claim als dit land opnieuw het ziekenfonds invoert
– Het NAFTA maakt het de onderneming Lone Pine Resources mogelijk de Canadese staat aan te klagen, in de verwachting dat deze de provincie Quebec dwingt om naar schaliegas te boren bij en onder de StLawrence-monding, terwijl Quebec dat niet wil
– De VS hebben de ILO-verdragen (International Labour Organisation) niet getekend, Europa wel. Langs deze route ondermijnt TTIP de arbeidswetgeving.
– Veolia klaagde Egypte aan omdat dat land het minimumloon verhoogd had
– Philip Morris dreigt Uruguay en Australië met claims, omdat deze staten het roken proberen terug te dringen
Bij tegenstanders begint de actie een beetje op stoom te raken en bij voorstanders begint het enthousiasme wat minder te worden.
De SER buigt zich er al over. Verwacht wordt dat dat niet tot een unaniem standpunt gaat leiden.
